Ramai yang tertanya-tanya apa itu bon insurans dan bagaimana ia berfungsi dalam urusan kontrak serta perolehan di Malaysia.
Bon insurans ialah bentuk jaminan kewangan yang menggantikan keperluan cagaran tunai atau jaminan bank untuk memastikan kontraktor melaksanakan tanggungjawab mereka seperti yang dipersetujui.
Memandangkan bon pelaksanaan melalui insurans menawarkan proses yang lebih fleksibel dan kos yang kompetitif, pemahaman mendalam amat diperlukan sebelum membuat sebarang keputusan.
Artikel tanyainsurann.my ini akan menghuraikan secara sistematik apa itu bon insurans, kelebihan, kekurangan, proses permohonan serta perbezaannya dengan jaminan bank.
Apa Itu Bon Insurans
Bon insurans merujuk kepada bentuk jaminan kewangan yang dikeluarkan oleh syarikat insurans untuk menjamin bahawa sesuatu kontrak akan dilaksanakan mengikut syarat yang dipersetujui.
Dalam konteks perolehan di Malaysia, ia sering digunakan oleh kontraktor sebagai alternatif kepada jaminan bank atau cagaran tunai, khususnya dalam projek-projek awam dan swasta berskala besar.
Secara amnya, bon ini berfungsi sebagai perlindungan kepada prinsipal, iaitu pihak yang menawarkan kontrak, sekiranya kontraktor gagal memenuhi tanggungjawab mereka.
Syarikat insurans bertindak sebagai penjamin, dan jika berlaku ketidakpatuhan kontrak, prinsipal boleh membuat tuntutan terhadap bon insurans tersebut untuk menampung kerugian atau menyelesaikan baki kerja.
Bon insurans juga dikenali dalam istilah antarabangsa sebagai “surety bond”, dan seringkali digunakan dalam kontrak pembinaan, bekalan, serta perkhidmatan profesional.
Di Malaysia, penggunaannya kian berkembang kerana ia membolehkan kontraktor kecil dan sederhana mengambil bahagian dalam tender kerajaan tanpa perlu menyediakan modal cagaran yang besar.
Jom Baca
Berbanding jaminan bank, bon insurans menawarkan proses permohonan yang lebih fleksibel serta kadar premium yang kompetitif, walaupun ia tetap memerlukan penilaian kredit dan dokumen sokongan yang lengkap.
Perkara ini menjadikan bon insurans bukan sekadar instrumen kontrak, tetapi juga satu strategi kewangan dalam menguruskan risiko projek dengan lebih cekap.
Tujuan dan Fungsi Bon Insurans
Tujuan utama bon insurans adalah untuk memberi jaminan kepada prinsipal bahawa kontraktor akan melaksanakan kerja mengikut kontrak yang telah dipersetujui.
Sekiranya berlaku kegagalan, seperti kelewatan, penamatan projek, atau mutu kerja yang tidak mematuhi spesifikasi, prinsipal berhak menuntut pampasan daripada syarikat insurans melalui bon insurans tersebut.
Dari sudut praktikal, bon ini berperanan sebagai alat mitigasi risiko kewangan. Ia memastikan projek dapat diteruskan atau diganti tanpa menanggung kerugian besar apabila kontraktor tidak menunaikan kewajipan.
Dalam sistem tender kerajaan di Malaysia, penggunaan bon pelaksanaan berbentuk insurans sering diwajibkan sebagai syarat kelayakan kontraktor.
Fungsi lain bon insurans ialah sebagai instrumen kepercayaan antara kontraktor dan prinsipal.
Ia membuktikan bahawa kontraktor mempunyai sokongan kewangan dan penilaian kelayakan daripada syarikat insurans, sekaligus meningkatkan kredibiliti mereka dalam urusan perolehan.
Bagi syarikat kecil dan sederhana, ini membuka ruang yang lebih luas untuk bersaing dalam projek bernilai tinggi.
Selain itu, bon insurans juga menggalakkan kecekapan pematuhan kontrak kerana kontraktor mengetahui bahawa sebarang ketidakpatuhan boleh menyebabkan tuntutan yang menjejaskan reputasi dan rekod kewangan mereka.
Oleh itu, ia bukan sahaja satu perlindungan kepada prinsipal, tetapi juga satu bentuk kawalan prestasi ke atas pihak kontraktor.
Perbezaan Bon Insurans dan Jaminan Bank
Walaupun kedua-duanya berfungsi sebagai jaminan kewangan, terdapat perbezaan ketara antara bon insurans dan jaminan bank, terutamanya dari aspek proses permohonan, keperluan cagaran, dan kos keseluruhan.
Di Malaysia, kontraktor yang terlibat dalam projek kerajaan atau swasta biasanya ditawarkan pilihan antara kedua-dua bentuk jaminan ini, bergantung kepada dasar prinsipal dan kapasiti kewangan syarikat.
Bon insurans dikeluarkan oleh syarikat insurans dan tidak memerlukan cagaran tunai atau pembekuan aset dalam kebanyakan kes.
Ia dinilai berdasarkan reputasi, sejarah kewangan, dan rekod pelaksanaan kontraktor.
Sementara itu, jaminan bank dikeluarkan oleh institusi kewangan dan biasanya memerlukan cagaran dalam bentuk tunai atau aset tetap, menjadikan ia kurang fleksibel terutama bagi syarikat berskala kecil dan sederhana.
Dari segi kos, bon insurans kebiasaannya melibatkan pembayaran premium tahunan yang dikira sebagai peratusan daripada nilai kontrak, lazimnya antara 1.5% hingga 5%.
Sebaliknya, jaminan bank melibatkan kos pemprosesan serta keperluan margin cagaran yang lebih tinggi, yang boleh membebankan aliran tunai kontraktor.
Berikut ialah ringkasan perbandingan utama:
| Kriteria | Bon Insurans | Jaminan Bank |
|---|---|---|
| Penyedia | Syarikat insurans | Institusi kewangan/bank |
| Keperluan cagaran | Tidak diperlukan (bergantung kes) | Biasanya diperlukan (tunai/aset) |
| Kos/Premium | 1.5%, 5% dari nilai kontrak | Kos tetap + margin cagaran |
| Proses permohonan | Lebih cepat dan fleksibel | Lebih ketat dan bergantung kredit bank |
| Impak kepada kredit | Tidak bebankan fasiliti kredit bank | Mengurangkan kemudahan kredit |
Dari segi risiko, bon insurans memberi perlindungan setara kepada prinsipal namun lebih mudah diakses oleh kontraktor.
Namun begitu, beberapa prinsipal masih mengutamakan jaminan bank kerana ia dianggap lebih stabil dari sudut perbankan tradisional.
Perbezaan utama ini menjadikan pemilihan jenis jaminan sebagai aspek penting dalam strategi kewangan syarikat pembinaan.
Pemahaman jelas antara kedua-duanya membantu kontraktor merancang penawaran tender dengan lebih strategik dan kompetitif.
Proses Permohonan Bon Insurans
Permohonan bon insurans memerlukan beberapa langkah penting yang perlu dipatuhi oleh kontraktor untuk memastikan kelulusan berjalan lancar.
Tidak seperti jaminan bank yang biasanya memerlukan cagaran, bon insurans lebih bergantung kepada penilaian risiko dan kemampuan kontraktor dalam melaksanakan kontrak yang dipohon.
Langkah pertama adalah dengan menghubungi syarikat insurans yang menawarkan produk bon pelaksanaan atau ejen berdaftar yang berpengalaman dalam pengurusan jaminan kontrak.
Kontraktor perlu menyediakan maklumat terperinci tentang projek yang ingin ditawarkan, termasuk nilai kontrak, tempoh pelaksanaan, dan nama prinsipal.
Berikut ialah langkah-langkah permohonan secara umum:
1. Penyediaan Dokumen Sokongan
- Salinan kontrak atau surat anugerah tender
- Profil syarikat dan penyata kewangan terkini
- Lesen CIDB, SSM, atau lesen profesional lain
- Senarai projek terdahulu yang telah disiapkan
2. Penilaian oleh Syarikat Insurans
- Syarikat insurans akan menilai tahap risiko berdasarkan latar belakang kewangan, prestasi lepas, dan keupayaan pelaksanaan kontraktor.
- Semakan akan dibuat terhadap rekod kredit, liabiliti semasa, dan keupayaan modal kerja.
3. Pengiraan Premium Bon
- Premium ditentukan berdasarkan nilai kontrak dan tempoh bon.
- Di Malaysia, kadar biasa berkisar antara 1.5% hingga 5% daripada nilai kontrak.
- Ada juga caj tambahan bergantung kepada jenis projek dan risiko sektor.
4. Terbitan Dokumen Bon Insurans
- Setelah permohonan diluluskan dan premium dibayar, dokumen bon insurans akan dikeluarkan atas nama prinsipal.
- Dokumen ini sah dari tarikh bermula kontrak sehingga tempoh tamat pelaksanaan yang dipersetujui.
5. Penyerahan kepada Prinsipal
- Bon insurans diserahkan sebagai syarat wajib sebelum kerja dimulakan.
- Prinsipal akan mengesahkan ketulenan dokumen melalui nombor rujukan syarikat insurans.
Selain itu, kontraktor digalakkan untuk menyemak kesahihan penyedia bon dengan merujuk kepada senarai institusi insurans berlesen di bawah seliaan Bank Negara Malaysia atau Suruhanjaya Perkhidmatan Kewangan.
Dengan mengikuti proses yang sistematik ini, kontraktor bukan sahaja mempercepat kelulusan tetapi juga menunjukkan tahap profesionalisme dan kredibiliti dalam menguruskan keperluan jaminan projek.
Kadar Premium dan Tempoh Sah Bon Insurans
Kadar premium untuk bon insurans ditentukan berdasarkan nilai kontrak dan jangka masa projek.
Di Malaysia, kadar standard biasanya berada dalam lingkungan 1.5% hingga 5% daripada jumlah nilai kontrak, bergantung kepada tahap risiko, jenis projek, dan profil kewangan kontraktor.
Syarikat insurans akan menilai pelbagai faktor sebelum menetapkan kadar akhir yang perlu dibayar.
Sebagai contoh, jika nilai kontrak ialah RM1,000,000 dan kadar premium ditetapkan pada 2.5%, maka jumlah premium yang perlu dibayar ialah RM25,000.
Jumlah ini dibayar sekali bagi setiap bon insurans dan tidak dikembalikan, walaupun projek berjaya disiapkan tanpa sebarang tuntutan.
Tempoh sah bon insurans pula biasanya ditentukan berdasarkan jangka masa pelaksanaan projek yang tercatat dalam kontrak utama.
Namun begitu, kebanyakan prinsipal di Malaysia menetapkan bon tersebut sah sehingga tiga bulan selepas tarikh siap kerja sebagai langkah berjaga-jaga terhadap kemungkinan kecacatan kerja atau kelewatan akhir.
Beberapa garis panduan yang lazim diikuti termasuk:
- Tempoh minimum: Mengikut tempoh pelaksanaan kontrak
- Tempoh lanjutan (buffer): 3 hingga 6 bulan selepas tarikh siap kerja
- Kadar minimum: Tidak kurang daripada kadar asas yang ditetapkan dalam pasaran (mengikut risiko sektor)
Kontraktor juga harus ambil perhatian bahawa sebarang kelewatan dalam pelaksanaan projek mungkin memerlukan pelanjutan tempoh sah bon, yang membawa kepada caj tambahan atau premium lanjutan.
Oleh itu, perancangan masa dan komunikasi dengan penyedia insurans perlu dilakukan lebih awal bagi mengelakkan penalti atau kelewatan penyerahan.
Dengan memahami kadar premium dan tempoh sah bon secara mendalam, kontraktor dapat merancang bajet dengan lebih berkesan serta memastikan kepatuhan penuh terhadap keperluan prinsipal.
Kelebihan dan Kekurangan Bon Insurans
Penggunaan bon insurans sebagai jaminan pelaksanaan semakin mendapat tempat dalam kalangan kontraktor di Malaysia, khususnya bagi projek-projek kerajaan.
Namun begitu, seperti mana-mana instrumen kewangan lain, ia mempunyai kelebihan dan kekurangan tersendiri yang perlu difahami sebelum membuat keputusan.
Kelebihan
- Tidak Memerlukan Cagaran Tunai
Kontraktor tidak perlu membekukan wang tunai atau aset, berbanding jaminan bank yang biasanya mengenakan margin cagaran. - Proses Permohonan Lebih Pantas
Dengan dokumen lengkap dan profil kewangan yang baik, bon insurans boleh diluluskan dalam tempoh yang lebih singkat. - Fleksibel untuk Kontraktor Kecil dan Sederhana (SME)
Syarikat dengan modal kerja terhad boleh menggunakan bon insurans untuk menyertai tender bernilai tinggi tanpa tekanan modal. - Tidak Mengganggu Fasiliti Kredit Bank
Berbeza dengan jaminan bank yang mengurangkan had kredit, bon insurans tidak menjejaskan kemudahan perbankan sedia ada. - Diterima Secara Meluas oleh Agensi Kerajaan
Banyak kementerian dan agensi kini menerima bon insurans sebagai alternatif sah untuk bon pelaksanaan.
Kekurangan
- Kadar Premium Lebih Tinggi
Dalam sesetengah kes, kos premium bon insurans boleh melebihi caj jaminan bank, terutamanya untuk projek berisiko tinggi. - Penilaian Ketat oleh Syarikat Insurans
Permohonan tertakluk kepada semakan kewangan, rekod prestasi dan keupayaan teknikal kontraktor. - Tidak Semua Prinsipal Menerima
Walaupun diiktiraf, masih ada prinsipal yang lebih selesa menerima jaminan bank atas sebab kepercayaan institusi. - Kesan Rekod Jika Berlaku Tuntutan
Jika tuntutan dibuat ke atas bon insurans, reputasi kontraktor boleh terjejas dan menyukarkan permohonan di masa hadapan. - Perlu Bayaran di Hadapan
Keseluruhan premium biasanya perlu dibayar sebelum dokumen bon dikeluarkan, yang boleh menekan aliran tunai kontraktor kecil.
Secara keseluruhan, bon insurans memberi pilihan yang praktikal dan strategik kepada kontraktor, namun ia perlu dipertimbangkan secara bijak mengikut kemampuan dan keperluan projek.
Kontraktor disarankan membuat perbandingan terperinci antara bon insurans dan jaminan bank sebelum memilih instrumen yang paling sesuai.
Contoh Situasi Penggunaan Bon Insurans
Bon insurans digunakan secara meluas dalam pelbagai sektor kontrak di Malaysia, terutamanya dalam projek pembinaan dan pembekalan di bawah kawal selia kerajaan serta sektor swasta.
Penggunaannya sebagai jaminan pelaksanaan memberi alternatif yang lebih mudah diakses kepada kontraktor, khususnya yang tidak mempunyai modal besar untuk menyediakan jaminan bank.
1. Projek Kerajaan (Kontrak Kerja & Pembekalan)
Contoh: Sebuah syarikat pembinaan kelas G4 ditawarkan projek pembinaan bangunan sekolah bernilai RM2 juta oleh Kementerian Pendidikan. Syarikat tersebut memilih untuk menggunakan bon insurans sebagai bon pelaksanaan, dengan kadar premium 2.5%. Bon ini diserahkan sebelum kerja bermula sebagai syarat sah kontrak.
2. Tender Infrastruktur Tempatan
Contoh: Majlis Perbandaran membuka tender menaik taraf sistem saliran dan memilih kontraktor kecil tempatan. Untuk mengelakkan pembekuan tunai syarikat, kontraktor memohon bon insurans dengan tempoh sah selama 18 bulan dan menyerahkannya bersama dokumen kontrak.
3. Kontrak Swasta Berkualiti Tinggi
Contoh: Sebuah syarikat IT diberi kontrak penyelenggaraan sistem bersepadu oleh syarikat GLC. Prinsipal menetapkan keperluan bon insurans sebagai jaminan bahawa perkhidmatan akan diberikan tanpa gangguan selama tempoh perjanjian 2 tahun.
4. Kontrak Pembekalan Peralatan Perubatan
Contoh: Sebuah syarikat pembekal membekalkan peralatan hospital kepada Kementerian Kesihatan. Disebabkan sensitiviti produk dan nilai kontrak yang tinggi, pihak kementerian meminta bon pelaksanaan dalam bentuk bon insurans sebagai syarat penghantaran.
5. Projek-Projek Kecil dan Sederhana oleh Agensi Negeri
Contoh: Agensi kerajaan negeri menawarkan kontrak landskap kepada syarikat baru berdaftar di CIDB. Syarikat itu tidak layak untuk jaminan bank tetapi diterima menggunakan bon insurans selepas penilaian kelayakan oleh syarikat insurans yang dilantik.
Dalam semua situasi ini, bon insurans berperanan sebagai instrumen yang mengurangkan risiko prinsipal tanpa membebankan kontraktor, di samping memastikan komitmen pelaksanaan kerja dipatuhi.
Ia juga memberikan peluang yang lebih luas kepada kontraktor berskala kecil dan sederhana untuk menyertai pasaran projek yang lebih besar dan kompetitif.
Kesimpulan
Mengetahui apa itu bon insurans memberi kelebihan besar kepada kontraktor dan prinsipal dalam memastikan pelaksanaan kontrak berjalan lancar tanpa gangguan kewangan.
Ia bukan sahaja menawarkan jaminan yang sah, tetapi juga memberi ruang kepada syarikat untuk bersaing dalam pasaran tender tanpa membebankan aliran tunai.
Kefahaman jelas tentang apa itu bon insurans dapat membantu banyak pihak membuat keputusan yang lebih strategik dan berasaskan risiko sebenar projek.
Penggunaan instrumen ini perlu disertai dengan pematuhan, integriti, dan rujukan kepada pihak insurans yang sah bagi memastikan keberkesanan perlindungan yang ditawarkan.
